Doorheen het Solidair Mobiel Wonen-project wordt gestreefd naar het verenigen van kwaliteit en betaalbaarheid. We willen hiermee aantonen dat kwaliteitsvol wonen niet noodzakelijk heel duur hoeft te zijn. Vanuit deze doelstelling zetten we in op:
- Bio-gebaseerd en gezond bouwen
- Aanpasbaar en modulair bouwen en low-tech transport
- Gedeeltelijke zelfbouw
Tegelijk willen we een oplossing op maat van de individuele bewoner aanbieden. Daarom maken we gebruik van een principe dat ‘infrastructuring’ wordt genoemd. Dit begrip, dat vertaald kan worden als ‘infrastructureren’ of ‘het aanbieden van infrastructuren’, werd in 2004 geïntroduceerd door Karasti & Syrjänen.
De laatste twee decennia is er in de context van de architectuur en de stedenbouw namelijk een herinterpretatie van het begrip ‘infrastructuur’ ontstaan. Stedelijke infrastructuren worden hierbij, voorbij hun materiële en technische grenzen heen, kritische geherformuleerd als een onderdeel van de stedelijke sociale en collectieve ruimte en cultuur. In de context van ‘infrastructureren’ wordt architectuur dus geherinterpreteerd als een steeds veranderende, onvolledige en open infrastructuur. Deze benadering richt zich dan ook sterk op ‘design-in-use’, zoals aanpassing, toe-eigening, maatwerk, herontwerp en onderhoud. Architectuur wordt op die manier een middel voor participatie / instrument, dat gebruikers in staat te stelt om hun eigen leefomgeving steeds opnieuw en naar eigen behoeften en inzichten vorm te geven. Vroege voorbeelden van ‘infrastructureren in ontwerp’ zijn: Fun Palace door Cedric Price en Joan Littlewood, La MéMé door Lucien Kroll en Habraken’s ‘support & infill’-oplossing (Pak, 2016).
In het kader van het Solidair Mobiel Wonen-project houdt ‘infrastructureren’ in dat flexibiliteit en aanpasbaarheid geboden wordt – zowel op het vlak van de vormgeving als van de inrichting van de wooneenheden – door het voorzien van een systeem van moduleerbare bouwelementen. Mobiele structurele modules, losgekoppelde technische modules, flexibele binnenwanden en een ruimte keuze aan gevelpanelen stellen de toekomstige gebruikers in staat om hun woningen te maken en te hermaken, zowel tijdens de ontwerpfase als na de voltooiing van het project. Zo kan ingespeeld worden op veranderende behoeften en een evoluerende stedelijke context. Op die manier stimuleert het principe van ‘infrastructureren’, autoconstructie en incrementaliteit. Het bouwsysteem laat bepaalde aspecten onvoltooid, die door de toekomstige gebruikers kunnen worden geconstrueerd, volgens hun eigen wensen en op hun eigen tempo.
Het ontworpen bouwsysteem laat op die manier ook toe het project in verschillende configuraties op te bouwen, op een grote diversiteit aan leegstaande kavels en om diverse vormen van buurtbetrokkenheid te creëren op deze verschillende locaties. De co-gecreëerde ontwerpoplossing bevat immers verschillende modules die op verschillende manieren kunnen worden gecombineerd en zo een quasi eindeloos aantal configuraties kunnen genereren. Door de ontwikkelde elementen op hun beurt samen te stellen tot nieuwe elementen, kunnen talloze oplossingen geboden worden: van kleine woonelementen tot grote open-plan gebouwen, van tiny houses tot lofts. Zo werd een modulair en aanpasbaar bouwsysteem ontwikkeld, dat een antwoord kan bieden op zeer diverse implementatiecontexten.
Prefabricatie van de basiselementen verkort de (op- en af)bouwtijd, drukt de bouwkosten en opent bouwprocessen naar toekomstige gebruikers en niet-professionals. De maatvoering van de basiselementen werd hierbij bepaald op basis van de maximale maat die nog low-tech transport en (de)montage toelaat. Bij de montage worden de kolommen van de verschillende modules onderling verbonden, zodat ze als één kolom werken. De open lay-out noopt tot het voorzien van een systeem van flexibele binnenwanden. Hiervoor gebruiken we het Juunoo-systeem, waarvan de metalen frames aan elke kamerhoogte en -breedte kunnen aangepast worden. De binnenwanden worden vervolgens opgevuld met isolatiematten en afgesloten met plaatmateriaal door middel van klittenbandstrips. De opbouw van deze muren is volledig omkeerbaar, zonder materiaalverlies, en kan worden hergebruikt zonder kwaliteitsverlies, wat voor een kosten-efficiënte oplossing zorgt.
Flexibiliteit en openheid vormen de kern van het architecturale en technische ontwerp van de SwotMobiel-woningen. Deze maken leerprocessen mogelijk, zowel tijdens het ontwerp en de bouw, als tijdens het gebruik van de gebouwen. Het ontwerp van de technische voorzieningen laat bijvoorbeeld toe om zowel off-grid als aangesloten op het net te functioneren, dit maakt het mogelijk om een leerprocessen te doorlopen op het terrein en te zien wat mogelijk is en wat niet in de beide situaties.
Een andere uitdaging die werd aangepakt door middel van ‘infrastructureren’, zijn de stedenbouwkundige voorschriften, die wellicht zullen herzien worden. Onze eerste vergunning vragen we aan voor 2 jaar (met mogelijkheid tot verlenging). Vandaag, kunnen door middel van het ontworpen systeem, studio’s met een netto vloeroppervlak van 22 m2 per inwoner voorzien worden, zoals gevraagd in de huidige regelgeving. Over 5 jaar zullen de regels wellicht geëvolueerd zijn. Door de openheid van het ontworpen bouwsysteem, kunnen toekomstige gebruikers reageren op nieuwe voorschriften.
Naast ‘infrastructureren doorheen het ontwerpproduct’ (zoals hierboven beschreven) werd in het Solidair Mobiel Wonen-project ook gebruik gemaakt van ‘infrastructureren doorheen het ontwerpproces’ (Pak, 2016). Over dit laatste lees je meer onder het titeltje ‘co-design’.